Door Thomas Crombez docent kunstfilosofie, theatergeschiedenis en performance aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (Antwerpen) en aan Sint Lucas Antwerpen.
 |
New Reform locatie Peter Benoitstraat, Aalst
|
De in Aalst gesitueerde New Reform Gallery werd opgericht door Roger D’Hondt in 1970.
Tijdens het volgende decennium zou het één van de weinige kunstencentra in
België zijn die plaats bood aan performancekunst. D’Hondt kon zijn centrum,
allicht een juistere aanduiding dan galerie, vanaf juli 1971 onderbrengen in de
kelders van een groot burgerhuis in de toenmalige Schoolstraat (nu Bert van
Hoorickstraat). Daar, evenals in de straten van Aalst en op andere locaties,
zou het centrum tot aan zijn opheffing in 1979 talrijke performances van
binnen- en buitenlandse kunstenaars doen plaatsvinden. D’Hondt gaf daarnaast
blijk van een levendige belangstelling voor conceptuele kunst, mail art en installaties. Zijn
antigalerie was wars van commerciële interesses. Door bewust te kiezen voor
strooibiljetten en gestencilde krantjes in plaats van gedrukte uitnodigingen en
dure catalogi, wou hij het alternatieve statuut ervan in de verf zetten (“elke
traditionele figuratie zal worden geweerd”) en een zo divers mogelijk publiek
naar de New Reformevenementen lokken.
“Een kunstwerk moet mensen in beweging brengen. Kunst
is schoonheid maar kunst moet ook innerlijk kunnen overtuigen. En kunst moet
een shock genereren, moet mensen overtuigingen geven, doen nadenken en doen
spreken: wat gebeurt er nu? Wat is er? Waarom is dat kunst? Waarom is dat geen
kunst? Als je dat niet hebt, dan weet ik niet goed waar een mens zich dan wel
mee bezig moet houden… Als kunst te esthetisch wordt, heb ik daar altijd mijn
twijfels bij.” (Roger D’Hondt)
Hieronder volgt een chronologische, maar niet
exhaustieve lijst van performances en happenings georganiseerd door New Reform.
Ze vonden plaats in de galerieruimte van New Reform te Aalst, evenals op
publieke en private plekken in de stad. Daarnaast werden ook evenementen
ingericht op de campus van de Universitaire Instelling Antwerpen (Wilrijk), in
het ICC (Internationaal Cultureel Centrum) op de Antwerpse Meir, de Zwarte Zaal
van PROKA in de Academie van Gent, de Brusselse Beursschouwburg, de
avondacademie RHoK te Brussel, en Celbeton
Dendermonde (Jungle Art Jungle). Er waren er ook in het buitenland
(Stadsarchief Kassel, Kunstmarkt Düsseldorf).
1971-08-22 Tijdens
de Aktie Riooldeksels van Werner
Kausch werd het publiek uitgenodigd om mee afdrukken te maken van riooldeksels
in Aalst.
1972-03-18 Melk in Melk, een ‘Tautologische Aktie’
van Dieter Reich. Op een plastiek
zeil vormde Reich met melkblikjes het woord ‘melk’, maakte ze vervolgens open en
liet de melk in de melk lopen.
1972-06-03 Shadows. In het café van de populaire
wielrenner Vic Neulandt te Nieuwerkerken (nabij Aalst) worden kunstwerken en
documenten uit de New Reformcollectie getoond. Op de dorpsplaats geven de
organisatoren gehoor aan de oproep van de Japanse kunstenaar Mieko Schiomie om
schaduwen te schilderen. Overal in de wereld en op hetzelfde tijdstip werd deze
wens volbracht. De plaatselijke culturele vereniging maakte het initiatief van
huis tot huis bekend.
1973-02-20 Typerend
voor de mysterieuze figuur van Jean-Marie Schwind was de anonieme actie die hij
doorvoerde in kunstencentrum New Reform. Roger D’Hondt ontdekt een
fotografische weergave ervan in het tijdschrift van galerie Perfamo te Wroclaw.
1973-06-16 Bij
de verhuis van New Reform naar een nieuwe ruimte werd Luc Steels uitgenodigd om
als afscheidsmanifestatie Event-structures
te organiseren. Hij gaf aan alle aanwezigen een kaartje met instructies
zoals “Omvat iedereen die u tegenkomt bij de armen, zeg daarbij enkele
vrolijkheden zoals: Hoera, uw aanwezigheid is voor mij een blijde verrassing”.
Na het evenement werd aan het publiek krijt uitgedeeld om de maagdelijk witte
muren van de galerie te bekladden.
1974-05-20 Voor
zijn actie Artistieke gezondheidszorg,
georganiseerd door New Reform op de campus van de Universitaire Instelling
Antwerpen te Wilrijk (UIA), nodigt Hervé Fischer Belgische kunstenaars uit om
hem kunstwerken te brengen, die hij vervolgens zal verscheuren en deponeren in
‘hygiënische plastic zakken’.
1974-11-09 Performance Projekt door de
performancegroep Dr. Buttock’s Players Pool (opgericht door Luc Steels) met
medewerking van Mark Verrekt, Ria Pacquée, Paul Geladi, Luc Mischalle, Marc
Holthof, William Flips en Hugo Roelandt. Er werden muzikale acts gebracht en
William Flips liep tussen het publiek in een kostuum dat een flipperkast
voorstelde, het publiek uitnodigend om een spelletje flipper te spelen. Hugo
Roelandt plaatste een model voor een witte achtergrond en begon gekleurde
horizontale strepen te schilderen, zodat het lichaam in het schilderij werd
opgenomen.
“Omdat het een eerste begin was, wilde ik alles wat
normaal als bestaand aanvaard wordt wegbannen om echt opnieuw te beginnen.
Daarom heb ik geprobeerd een persoon (...) in de muur te schilderen: ik heb die
persoon gewoon voor een muur gezet en met verf/kleurstof geprobeerd hem en de
muur één te maken zodat hij verdween omdat alles—vooral wat het denken
betreft—zogezegd van de mens uit gebeurt. En als je dus een mens wegschildert,
schilder je eigenlijk het elementaire weg.” (Hugo Roelandt)
“Ria Pacquée zat tijdens die avond in een hoekje en ze
at gekookte spaghettidraden. Ze liet die spaghetti uit haar mond komen en at ze
dan weer op, als commentaar op de hongertoestanden in de derde wereld. Maar dat
ritueel ging zo een uurtje verder, of een uurtje of twee, dat weet ik niet meer
zo goed. Dat vond ik zelf zeer hard, zelfs al waren dat elementen die mensen
uit een artistiek milieu al min of meer gewoon waren. (...) Maar diezelfde
avond (...) in een ruimte waar de afstand tussen publiek en performers bijna
onbestaande was, maakte de kunstenaar Mark Verrekt plots aanstalten om enkele
kippen in brand te steken. Toen hebben de mensen uit het publiek gereageerd en
de performance stilgelegd. Dat voorval heeft voor hoogoplopende discussies
gezorgd...” (Roger D’Hondt)
1974-11-02 tot 1974-11-24 Fotowerken. Eerste
solotentoonstelling door Hugo Roelandt met foto’s uit het Antwerpse
travestiemilieu, en zelfportretten waarop hij zichzelf in verschillende
gedaanteverwisselingen presenteerde.
1975-02-15 Openingsperformance
van de tentoonstelling De Explosie van de
Media: Expositie in het Museum van de Informatie door Genesis P-Orridge en
Cosey Fanni Tutti van de Britse performancegroep COUM Transmissions (één van de
eerste groepen gesubsidieerd door het Britse Art Council; later transformeerde
de groep zich tot de post-punkband Throbbing Gristle). Er werd geen woord
gesproken. De kunstenaars verplaatsten voorwerpen in de ruimte om een toestand
van desorganisatie tot stand te brengen, hun ‘Nietzscheaanse’ visie indachtig
dat kunst een sjamanistische dimensie moest oproepen, die ook tot
zelfdestructieve en sadistische uitwassen leiden kon. “Affirmation of existence
is art. All is contradiction, to understand is to lie.” (COUM)
1975-04 Mistero Buffo, een mixed-mediaproject/happening in New Reform (groep uit
Lissabon).
1975-05-03 Nacht van de avant-garde, met performances
door Tony Costa, Janet Goddart, Herve Fisher, Fred Forrest en Jean-Paul Thenot.
1975-10 Tijdens
zijn Camera Event in New Reform
vroeg Nikolaus Urban de fotocamera van een toeschouwer. Hij spoelde het
apparaat in een emmer water met wasprodukt en gooide het nadien tegen de grond
te pletter.
1975-10-23 Uitvoering van Music with Changing
Parts (bandopname) door het Philip Glass Ensemble.
1976-01-16 tot 1976-01-30 Esthetisch
Ideaal door Hugo Roelandt op de tentoonstelling Theorie, informatie en praktijk in de Academie voor Schone Kunsten
(PROKA) te Gent. De installatie bestaat uit 16 grote naaktfoto’s waarop voor-
en achterzijde van 8 figuren worden afgebeeld. Tegelijk wordt een
enquêteformulier verspreid waarmee de kunstenaar wou peilen naar “het aktuele
estetische menselijk-lichaamsideaal”. De bezoekers kunnen op een robottekening de lichaamsdelen vormgeven volgens hun ideaal. Hij wou aantonen dat het ideale lichaam van
Michelangelo voorbijgestreefd was, en op basis van de respons van de
toeschouwers een nieuw ideaal creëren. Tijdens de openingsperformance werden
vijf menselijke figuren in een bestaande vormgegeven situatie van Michelangelo
geplaatst.
1976-02-05 Kzrysztof
Zarebski realiseert samen met LOGOS de performance-happening Sound Spot. In de bedoeling om de kunst
dichter bij de mens te brengen en een spontane creatieve energie los te maken,
herschiep hij consumptie- en wegwerpartikelen tot een desolaat landschap.
1976-10-16 In
samenwerking met Joris De Laet, Paul Geladi en Luc Steels creëert Hugo Roelandt
A performance by (opgevoerd in Aalst,
Antwerpen en Düsseldorf). De
composities worden in real-time verwezenlijkt met behulp van synthesizers,
elektronische mixers en invloeden van externe geluiden. Opnieuw toonde Roelandt
naakte modellen. Ze werden in doorzichtige plastiek gewikkeld, vastgebonden met
touw en plakband aan de witte achtergrond of op een stoel, en met plakband
letterlijk en figuurlijk de mond gesnoerd.
Roelandt herinnert zich het volgende over de performance in Düsseldorf :
“Oh ja toen zat Beuys in ons voorprogramma (lacht),
diezelfde performance heb ik dat jaar ook in de New Reform en de spiegelzaal
van het I.C.C. gedaan. Dat was met mensen van ‘De Kiek’ en Geladi en Steels van
het U.I.A. Ik werkte er met licht, zowel daglicht als kunstlicht en maakte er
een berg met piepschuim. Ik had Duitse vlaggetjes bij die ik uitdeelde aan het
publiek, refererend naar het planten van vlaggen na het veroveren van een
bergtop. Er was veel volk want Beuys had net ‘opgetreden’, maar de mensen
reageerden onthutst op die vlaggetjes, waarschijnlijk omwille van het
oorlogsverleden van Duitsland.”
1976-11-20 Aktie Reproduktie in het Aalsterse
bedrijf Free Dress, georganiseerd door de Spaanse mediakunstenaar Antonio
Muntadas, met medewerking van Miel Luyckx, Mon Van Der Biest, Paul Gees, Roger
D’Hondt, Hugo Roelandt, Rudolf Verbesselt, Chiel, Narciss Tordoir en Jan
Janssen.
‘s Nachts, in volkomen duisternis, maakte de
kunstenaar fotokopieën van het eerste blad van New Reform Nieuws nr. 31 en van flarden uit dagbladen. De stukken
werden in 10 exemplaren aan elkaar geniet. De performance refereerde zo aan de
moeizame verspreiding van informatie in de Zuid-Amerikaanse dictaturen of onder
het Francoregime.
1977-04-02 De Vier Seizoenen, groepsperformance
ingericht door Hugo Roelandt samen met Jan Janssen, Narcisse Tordoir en
Anne-Mie Van Kerckhoven. De actie
vertrokt van de vraag of het mogelijk was de jaargetijden op een kunstmatige
wijze te beïnvloeden. In welke mate kan een kunstenaar de natuurelementen
dirigeren? De herfst werd gecreëerd door Annemie Van Kerckhoven, de zomer door
Narcisse Tordoir, de lente door Jan Janssen en de winter was een coöperatie van
deze drie. Hugo Roelandt nam het algemene concept voor zijn rekening.
Achteraf verklaarde Roelandt: “Ik had op dat ogenblik
een enorme hekel aan alles wat natuur was. (...) Ik wou dus die natuur
vervangen. Ik heb geprobeerd om het zelf te laten regenen, te laten misten...
en dat ging wel. Maar die zon hé, dat lukte niet. Dat was te duur.”
Narcisse Tordoir herinnerde zich over het gebeuren:
“Er moest regen gemaakt worden, dat was vooral ‘den dada’ van Hugo. Hij had een
systeem gemaakt met plastic buizen, met allemaal gaatjes in en daar werd dan
water doorgepompt dat naar alle kanten spoot. En onder die ‘regen’ deden wij
dan vanalles. Ik heb een zwarte stoel wit geschilderd en met die regen liep de
verf er altijd terug af...Er lagen ook mensen op de grond en daar schilderde ik
silhouetten rond, maar ook die vervaagden door het water. Achteraf maakten we
met de attributen van de performance een installatie.”
1977-05-05 tot 1977-05-28 Ontwerpen Voor Uitvoering. Performancekunstenaars
uit binnen- en buitenland treden op in de Brusselse Academie RHoK, waaronder
Paul Gees, Anna Banana, Wolf Kahlen, Horacio Zabala, Reindeer Werk, Hugo
Roelandt, Narcisse Tordoir, Jan Janssen, Paul Geladi en Luc Steels.
Tom Puckey en Dirk Larsen (Reindeer Werk) brachten in het kader van hun
‘behaviour art’ een performance waarbij ze ongewoon gedrag aannamen, rituelen
gebruikten, en de houdingen van motorisch gestoorden nabootsten.
“Reindeer Werk kreëerde een
vreemde toestand temidden van een traditioneel publiek. De
mentaliteitsproblemen die zo karakteristiek zijn voor deze maatschappij werden
vertaald in een plastische uitdrukkingswijze. Een groot deel van het publiek
ervoer dit als een belediging hoewel de gestelde problematiek een parallel trok
met een bestaande toestand. Het onderkennen van deze waarden was voor Reindeer
Werk de reden van bestaan.” (New Reform
Retrospectief 1970-1979)
Anna Banana toonde haar verzameling objecten, die
allemaal met de vrucht in haar naam te maken hadden. Horacio Zabala legde
getuigenis af van de repressie in de Latijns-Amerikaanse landen met een reeks
plantekeningen van ondergrondse schuiloorden. Hugo Roelandt bracht er samen met
Narcisse Tordoir, Annemie Van Kerckhoven en Jan Janssen zijn project De Vier Seizoenen (zie boven).
1977-05-14 Questions. Tijdens deze straatactie in
Aalst deelde de groep CEAC (Centre for Experimental Arts and Communication uit
Toronto, Canada) pamfletten uit met vragen aan de bevolking. De gedragingen van
de mensen en hun reacties op onverwachte gebeurtenissen waren het onderwerp van
hun onderzoek. Zo waren er vragen als “Zal er in de toekomst een gedrag zijn
zonder opinie?
1978-03-24 Creatie van een stuk. De kleine ruimte
van de New Reform Gallery wordt bekleed met een zwarte plastiek. Daarbinnen
plaatste Hugo Roelandt drie sterk gebundelde lichtstralen. Deze werden gericht
tegen op de grond liggende muzikanten. Ze waren zo ingesteld dat het publiek
doorheen de lichtbundels moest lopen. De muzikanten speelden twee bestaande
muziekstukken en één vrije improvisatie, telkens met een duur van zeven
minuten. Telkens wanneer een toeschouwer een lichtstraal blokkeerde, stopte de
muziek. Het publiek besliste dus over het verloop van de opvoering. Na afloop
van de performance bleef de bekleding van de ruimte en de lichtopstelling
bewaard als een installatie, onder de titel Installatie
van een ruimte.
In juli 1978 werd de performance herhaald op het UIA Performance Festival te Wilrijk, en
in november bracht Roelandt een variant op het Performance Art Festival in de Beursschouwburg (gecureerd door
Roger D’Hondt). De aankondiging luidde: “als u precies doet wat wij zeggen (of niet zo
precies) dan maakt u zelf het stuk”. Acht muzikanten werden met
behulp van een katrol in de lucht gehesen, elk door een lichtstraal beschenen.
Het publiek kreeg bij aanvang enkele instructies. Wanneer een lichtstraal
doorbroken werd door een toeschouwer begon de muzikant te spelen. Wanneer de
spot weer op hem scheen, stopte hij met spelen. De performance werd afgesloten
toen een van de muzikanten zijn instrument met een knal naar beneden gooide,
gevolgd door een explosie van licht.
 |
Maio Wassenberg
|
1978-04-14 Performance door Maio Wassenberg in New
Reform. Tijdens de performance opereert Wassenberg een door schimmel
aangevreten tafel.
1978-05-03 Baudouin
Oosterlinck brengt Ceci n’est pas une
performance. Kunstwerken in de galerie werden afgedekt met purperen doeken.
De ruimte werd gevuld met muziek.
1978-05-13 Installatie/performance
van Allessandro in New Reform.
1978-06-16 Installatie/performance
door Daniel Dewaele.
1975-09 Happening
Grüne Hirsch’afer met Dadhanova
Hamburg in New Reform
1978-10-02 tot 1978-10-15 Performance Art Festival 1978 in de
Brusselse Beursschouwburg, gecureerd door Roger D’Hondt. Tientallen kunstenaars
uit het theater, de videokunst en de beeldende kunst tonen liveperformances en
documentatie van eerder uitgevoerd werk. De deelnemers omvatten zowel Belgische
kunstenaars (Paul Gees, Maio Wassenberg, Lena Halflants, Vincent Halflants, Hugo
Roelandt, Michel Laub en Maniac Productions) als kunstenaars uit het
buitenland. Zo onder meer Audio Arts (London), Marc Camille Chaimowicz
(Londen), Buky Grinberg (Amsterdam), Keiji Uematsu (Japan), Anna Banana &
Bill Gaglione (San Francisco), Katharina Sieverding & Klaus Mettig
(Düsseldorf), Tina Keane (Londen), Norma Jean Deak (La Jolla, USA), Boegel
& Holtappels (Nederland) en Missing Associates (Toronto). In de
documentaire tentoonstelling is werk opgenomen van Abramović & Ulay, Vito
Acconci, Laurie Anderson, Ben d’Armagnac, Chris Burden, Jacques Charlier, Dan
Graham en vele anderen.
1978-10-25 Lobach
Hinweiser brengt in New Reform een Tafeltennisaktie
voor bewuste beleving.
1975-11 Live situations in New Reform door 26
kunstenaars uit Europa, met onder meer Ubbeboda Groep uit Zweden en
Yoshio Nakajima.
 |
Vincent Halflants
|
1979-01-06 tot 1979-01-15 New Reform Gallery sloot zijn deuren met de manifestatie 28 zelfportretten, zoveel keer herhaald tot
de muren van New Reform kunnen behangen worden door Vincent Halflants. De volledige ruimte werd behangen met
fotokopieën van het portret van de kunstenaar. Toen hij vaststelde dat er
onvoldoende kopieën voorhandig waren, tekende hij het portret verder op het
plafond.
Bronnen
Virginie Devillez,
“De
New Reform Gallery en de performance in België: een context.” 2006. http://www.netwerk-art.be/nl/data/texts/14
Nele De Sloover,
“Oost-Europese performance in New Reform.” Paper, Universiteit Antwerpen, 2008.
Guy Van Deuren,
“Botsingen: Happenings, events en
performances in Vlaanderen,
1963-1982.” Thesis, Universiteit Antwerpen, 2002.
Roger D’Hondt.
New Reform Retrospectief 1970-1979. Gent:
Goff, 1988.
Barbora
Klimova en Netwerk. “Mei ’68 en het Oostblok: een interview met Roger
D’Hondt.” Netwerk/centrum voor hedendaagse kunst, Jaaroverzicht 2006. Aalst: Netwerk, 2006.
Noot Roger D'Hondt: Deze opsomming is onvolledig
